Aan de vooravond van de vergadering van de Unie van Waterschappen over de herziening van het belastingstelsel, heeft de Vereniging Eigen Huis een brief aan de Unie gestuurd met een pleidooi om met name de watersysteemheffing veel eerlijker te verdelen. Op 13 december vergadert de Unie verder over de voorstellen van de Commissie Aanpassing Belastingstelsel.
De Vereniging Eigen Huis zegt zich grote zorgen te maken over de positie van huishoudens binnen de financiering van de waterschappen. ‘Huishoudens betalen zo’n 80 procent van de totale watersysteemheffing, maar hebben geen geborgde zetels meer. De vereniging is van mening dat de balans tussen belang, betaling en zeggenschap volledig zoek is en de heffing van de waterschapslasten eerlijker verdeeld moet worden. Het is een goed moment om hier nu de discussie over te voeren, aangezien binnen de Unie van waterschappen gesproken wordt over aanpassing van het belastingstelsel’ schrijft Nico Stolwijk, manager Belangenbehartiging van Eigen Huis. De kritiek van de vereniging van huiseigenaren komt overeen met de punten die de Algemene Waterschapspartij (AWP) al eerder inbracht.
Jarenlang proces
De Commissie Aanpassing Belastingstelsel (CAB) onder voorzitterschap van Hetty Klavers, dijkgraaf van Waterschap Zuiderzeeland, onderzocht vanaf begin 2016 hoe het belastingstelsel van de waterschappen toekomstbestendiger gemaakt kan worden. Een nieuw stelsel zou moeten aansluiten bij het rapport ‘Water Governance in the Netherlands’ van de OESO (2014), waarin een tekort aan waterbewustzijn in Nederland werd vastgesteld. De CAB bracht in mei 2018 haar eindadvies uit aan het bestuur van de Unie van Waterschappen. Op basis van de bevindingen van de CAB heeft het Uniebestuur in juni 2018 een voorstel voor een nieuw belastingstelsel voorgelegd aan de waterschappen. Dit voorstel is op basis van de inbreng van de waterschappen in oktober 2018 nog een keer aangepast. Vervolgens werd de discussie over de waterschapsverkiezingen van maart 2019 heen getild, maar begin juli bleken de standpunten nog dusdanig ver uit elkaar te liggen dat het Uniebestuur besloot de belastingherziening voorlopig ‘on hold’ te zetten. In de Unievergadering van 11 oktober is vervolgens een voorstel ingediend voor een vervolgtraject waarbij alle 21 waterschappen betrokken worden. Vrijdag 13 december vindt hierover besluitvorming plaats en de planning is dat er eind 2020 een door de waterschappen goedgekeurd plan voor de stelselherziening ligt.
Brieven van meerdere partijen
Waar voor de vergadering van 11 oktober slechts drie belanghebbenden zienswijzen en ideeën voor dat vervolgtraject indienden – Water Natuurlijk, de AWP en de Vereniging van Bos- en Natuurterreineigenaren (VBNE) – ontving het Uniebestuur voor de vergadering van 13 december brieven van uiteenlopende partijen. Waaronder dus een brief van de Vereniging Eigen Huis. Daarin stelt de vereniging onder meer het te betreuren dat de leden van de UvW hebben besloten om de adviezen van de CAB (nog) niet op te volgen. Eigen Huis dringt erop aan om de uitgangspunten van de CAB omtrent een eerlijker, duidelijker en duurzamer belastingstelsel alsnog over te nemen en de verschuiving van lasten naar huishoudens terug te draaien. De belangenvereniging noemt het niet acceptabel dat de rekening van alle toekomstige investeringen van waterschappen, waaronder de gevolgen van de klimaatverandering, bijna volledig voor rekening van huishoudens komt.
Ruimte voor andere belanghebbenden
De brief van Eigen Huis zal niet alleen door de AWP – die immers dezelfde mening is toegedaan – met instemming zijn ontvangen, maar ook door Water Natuurlijk. Die partij stelt namelijk vast dat er veel belanghebbenden zijn die geen stem hebben in de waterschapsbesturen. ‘Dat in de voorbereiding van de besluitvorming ook landelijke belangenorganisaties worden geraadpleegd vinden wij belangrijk, maar in de afgelopen jaren is een aantal belanghebbenden buiten beeld gebleven’, schrijft de partij in haar position paper. ‘Wij noemen de Consumentenbond, de Woonbond, de Vereniging Eigen Huis en de koepel van woningcorporaties Aedes. Voor LTO, VBNE en de Kamer van Koophandel geldt dat zij in de waterschapsbesturen de geborgde bestuursleden benoemen, en hun opvattingen langs die lijn kunnen laten horen.’
Scheve verhoudingen dankzij geborgde zetels
Ook Eigen Huis stelt vast dat door het huidige stelsel van geborgde zetels ongeveer één derde van de beschikbare zetels bij verkiezingen is vergeven aan de categorieën agrariërs, bedrijfseigenaren en natuurbeheerders. ‘In de praktijk stellen hun vertegenwoordigers zich ook verkiesbaar op lijsten van landelijke politieke partijen voor de categorie ingezetenen. Hierdoor delven de belangen van huishoudens vaak het onderspit, maar ontvangen zij wel de rekening’, schrijft Nico Stolwijk namens Eigen Huis.
‘Verdeling van de lasten kan en moet eerlijker’
‘Dat de verdeling van de lasten eerlijker kan en moet, blijkt duidelijk uit de huidige verdeling van de lasten’, schrijft Stolwijk. ‘In 2018 werd volgens het CBS ruim 1,5 miljard euro aan watersysteemheffing in rekening gebracht. Ongeveer 12 procent komt voor rekening van de categorie ongebouwd, 0,4 procent voor de categorie natuur en 87,6 procent voor de categorie gebouwd en ingezetenen. Opvallend is dat binnen de laatste categorie slechts 10 procentpunt door bedrijven wordt opgebracht en het overgrote deel door huishoudens.’
‘Agrariërs en bedrijven voor een dubbeltje op de eerste rang’
De totale opbrengst watersysteemheffing is volgens Eigen Huis sinds de introductie van het nieuwe belastingstelsel in 2009 met 500 miljoen euro toegenomen. ‘Iedere euro die extra betaald moet worden aan de waterschappen, komt voor bijna 80 procent voor rekening van de huishoudens. Agrariërs en vooral bedrijven zitten voor het spreekwoordelijke dubbeltje op de eerste rang. Als het belastingsysteem niet wordt aangepast, komt de rekening van alle toekomstige opdrachten van waterschappen, waaronder de gevolgen van de klimaatverandering, bijna volledig voor rekening van de huishoudens’, aldus Eigen Huis.
