Het RIVM adviseert afvalwaterzuiveringen met een verhoogd risico op verspreiding van Legionella, metingen te laten doen en maatregelen te nemen. In juni 2019 telde het instituut circa 80 installaties met een mogelijk verhoogd risico op groei en verspreiding van Legionella. Nader onderzoek maakte duidelijk hoe aerosolen met Legionella zich vanuit awzi’s via de lucht verspreiden.
Behalve naar de aerosolen heeft het RIVM ook gekeken naar mogelijke maatregelen die de afvalwaterzuiveringen kunnen treffen. Deze onderzoeken vormen de volgende fase van een onderzoeksproces dat in gang is gezet nadat in 2017 en 2018 bleek dat twee afvalwaterzuiveringsinstallaties waarschijnlijk de bron zijn geweest voor een aantal patiënten met veteranenziekte. De legionellabacterie kan veteranenziekte veroorzaken.
Risicovolle afvalwaterzuiveringsinstallaties
In sommige afvalwaterzuiveringsinstallaties kan Legionella goed groeien, stelt het RIVM vast. Dit geldt vooral als water in de bassins voor zuivering warm is en er lucht in geblazen wordt. Tijdens zulke zuiveringsprocessen kunnen aerosolen, met daarin legionellabacteriën, in de lucht komen. Dit zorgt ervoor dat de legionellabacterie zich verspreidt via de lucht naar de omgeving. Uit een eerder onderzoek bleek dat er in Nederland ongeveer 80 afvalwaterzuiveringsinstallaties zijn met een mogelijk verhoogd risico op groei en verspreiding van Legionella. In totaal zijn er 776 afvalwaterzuiveringsinstallaties in Nederland.
Verspreiding via de lucht
Het RIVM heeft berekend hoe aerosolen met Legionella zich vanuit afvalwaterzuiveringsinstallaties via de lucht verspreiden. Ook heeft het instituut vastgesteld dat patiënten die tussen 2013 en 2018 gemeld werden, meer dan gemiddeld blootgesteld waren aan aerosolen uit dit soort installaties. Dit is een aanwijzing dat een deel van deze mensen besmet is geraakt met de legionellabacterie vanuit afvalwaterzuiveringsinstallaties. Met deze studie kunnen de onderzoekers echter niet exact bepalen welke van de 80 installaties mogelijk legionellabacteriën hebben verspreid.
Mogelijke maatregelen
Daarnaast heeft het RIVM beschreven welke maatregelen verspreiding van Legionella bij afvalwaterzuiveringsinstallaties kunnen tegengaan. En van een aantal maatregelen heeft het RIVM onderzocht of ze werken. Voorbeelden zijn het afdekken van waterbassins of het filteren van lucht rond waterbassins met UV-straling. Sommige maatregelen helpen goed, maar het effect van een maatregel kan tussen installaties verschillen, benadrukken de onderzoekers van het RIVM. Het effect hangt namelijk af van het zuiveringsproces en de grootte van de installatie. Het is volgens het RIVM daarom belangrijk om per installatie het risico op verspreiding van Legionella te onderzoeken. Zodat installaties daarna geschikte maatregelen kunnen nemen.
Legionella in Nederland
Het aantal gemelde patiënten dat in Nederland door Legionella longontsteking heeft opgelopen, is de laatste jaren toegenomen. In 2013 kreeg het RIVM circa 300 meldingen en in 2018 waren dat er ongeveer 600. Voor een deel zijn deze patiënten besmet door ‘bekende bronnen’, zoals bijvoorbeeld bubbelbaden en natte koeltorens. Maar voor de meeste patiënten die in Nederland besmet raken, blijft onduidelijk wat de bron was van de besmetting, al stelt het RIVM dat vaststaat dat een aanzienlijk deel de legionella-infectie in het buitenland oploopt. Deze nieuwe RIVM-onderzoeken geven aan dat het belangrijk is dat GGD’s afvalwaterzuiveringsinstallaties voortaan meenemen in het onderzoek naar de besmettingsbron van patiënten met veteranenziekte.
De twee onderzoeksrapporten zijn te downloaden vanaf de website van het RIVM:
• Mogelijke luchtverspreiding van Legionella door afvalwaterzuiveringsinstallaties: een patiënt-controleonderzoek
• Potentiële maatregelen tegen verspreiding van Legionella uit afvalwaterzuiveringsinstallaties
