De abiotische en biotische eigenschappen van 51 waterlichamen en bijbehorende KRW-gebieden van het Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier zijn in beeld gebracht, om inzicht te krijgen in het ecologisch functioneren ten behoeve van de EU Kaderrichtlijn Water (KRW). Door detailanalyse van de ecologische sleutelfactoren (ESF’s) en historische analyse zijn de knelpunten van de waterlichamen en de overige wateren opgespoord. Er zijn maatregelen geformuleerd om de knelpunten op te lossen.
De kwaliteit van de meeste wateren is ontoereikend of matig. In de meeste gebieden is het peilbeheer een groot, zo niet het grootste, knelpunt voor de ontwikkeling van een goede ecologische kwaliteit. Vooral de laatste 50 jaar is door ruilverkavelingen het peil gedaald en de peilfluctuatie afgenomen. Er wordt meer systeemvreemd water ingelaten, het watersysteem is versnipperd door aanleg van kunstwerken, sloten hebben een standaardprofiel gekregen en er wordt intensief gemaaid en gebaggerd om de afvoercapaciteit in stand te houden. Paaigebied van vissen in de grotere wateren is verdwenen doordat het oeverland in het voorjaar niet meer inundeert. Daarnaast is de belasting met nutriënten door uit- en afspoeling zeer hoog, wat leidt tot fosfaatgehalten die 5 tot 10 maal te hoog zijn voor een helder, plantenrijk watersysteem. Naast het intensieve landbouwkundige gebruik en het peilbeheer, speelt hierbij ook de mariene invloed een rol. Hoge sulfaatgehalten zorgen voor een geringe binding van fosfaat aan ijzer in de bodem en leiden tot versnelde afbraak van organisch materiaal (veen).
Alleen een rigoureuze aanpassing van het landgebruik en het peilbeheer kan soelaas bieden. Lokaal zijn goede mogelijkheden om het peilbeheer en de belasting aan te pakken. Dit kan in principe overal, maar levert het meest op in gebieden met hoge ecologische potenties zoals de binnenduinrand. Binnen de huidige functies en gebruik is het benutten van de overruimte in het watersysteem en minder maaien naar verwachting kansrijk en effectief.
In stedelijk gebied is de toestand vaak beter dan in het landelijke gebied. Hier leveren verdergaande beperking van de nutriëntenbelasting en (vooral bij nieuwe ontwikkelingen) toestaan van een meer natuurlijke peildynamiek resultaat. Een mooi voorbeeld hiervan is het tussen 2003 en 2007 gerealiseerde watersysteem van de Stad van de Zon (Heerhugowaard).
In de duingebieden komen de wateren met de beste kwaliteit en hoogste ecologische waarde voor. Overbemesting door vogelkolonies is sommige duinplassen kan worden opgelost door deze kolonies te verplaatsen met inrichtingsmaatregelen.
De rapportage bestaat uit het hoofdrapport, het typologierapport, een rapport over de gebruikte methoden voor systeemanalyses, bijbehorende databestanden en zeven gebiedsrapporten (Boezemwateren, Polders Texel, Wieringerland, Westfriesland, Kennemerland, Laag Holland, Duingebied).
De analyses zijn uitgevoerd door Herman van Dam (Adviseur Water en Natuur) en Nico Jaarsma (Aquatische Ecologie & Fotografie) in nauwe samenwerking met medewerkers van het Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier.
