Drinkwater is te goedkoop voor industriële grootgebruikers

Grondwatervoorraad onder druk

Ondertussen stijgt het grondwatergebruik in Noord-Brabant en kampt de provincie met de gevolgen van de klimaatverandering. Na drie extreem droge zomers neemt de urgentie toe om te zoeken naar alternatieven voor het oppompen van grondwater. En er komt er steeds meer aandacht voor duurzaam gebruik en hergebruik van water, óók voor industriële bedrijven, zoals SABIC. Dat water in de duurzaamheidsambitie van SABIC één van de prioriteiten is, is niet zo verwonderlijk. Het moederbedrijf is immers gevestigd in Saoedi-Arabië, waar water een schaars goed is. Het chemiebedrijf heeft daar kostbare en energie-intensieve ontziltingsinstallaties nodig om zoet water voor de processen te bereiden. In Nederland is de waterbesparingspraktijk echter weerbarstiger, vooral door de zeer lage prijs van drinkwater.

Convenant gesloten

Dat neemt niet weg dat de provincie eind december 2021 met onder meer Brabant Water, de waterschappen en de Vereniging Industrie Water een convenant sloot. Doel is om vanaf 2022 tot en met 2027 meer water vast te houden, minder grondwater te gebruiken en bij droogte of wateroverlast sneller te reageren om schade en overlast te beperken. Het convenant gaat specifiek in op de rol van de industrie. Zo moeten industrie en provincie uiterlijk in 2022 samen de bestaande vergunningsruimte voor grondwater hebben geanalyseerd. Bij overcapaciteit gaat de provincie in gesprek met het betreffende bedrijf om het laagwaardig grondwatergebruik te verkleinen tot een aanvaardbaar minimum. Ook starten waterbedrijven, industrie en provincie vanaf 2022 een aantal pilots met alternatieven voor grondwater. Daarnaast willen de waterschappen, Brabant Water en de provincie in 2027 op minimaal één locatie in Brabant samen met de industrie het hergebruik van gezuiverd afvalwater als alternatieve watervoorziening voor bestaand grondwatergebruik hebben uitgevoerd. Brabant Water is hierover in gesprek met de waterschappen Aa en Maas, De Dommel en Brabantse Delta en ziet kansen om het gezuiverd rwzi-effluent onder meer in te zetten voor de industrie of in het watersysteem.

Waterbesparingskansen

De industrie is dus mede aan zet om de druk op de grondwatervoorraad te verminderen. SABIC heeft de afgelopen jaren al veel onderzoek laten doen naar waterbesparing, stelt Isja Dominicus. Zij is sinds vier jaar bij het chemiebedrijf verantwoordelijk voor duurzaamheid. Vorig jaar bracht zij met een team van engineers de businesscases voor de vijf grootste waterbesparingskansen in beeld. Brabant Water voerde als waterexpert een second opinion uit, in de vorm van een waterscan. De grootste waterbesparingskans was gestoeld op het idee om het gezuiverde afvalwater van de fabrieken te hergebruiken. SABIC zuivert het afvalwater in Bergen op Zoom eerst zelf met zandfilters en actief kool. Actief kool wordt geregenereerd en na verloop van tijd vervangen Vervolgens gaat het gezuiverde afvalwater – dat zout bevat – met een persleiding naar de rwzi Bath van waterschap Brabantse Delta. Brabant Water onderzocht onder meer de mogelijkheid om met omgekeerde osmose de zouten uit de afvalwaterstroom te verwijderen. Uit het onderzoek bleek dat er een kleinere stroom beschikbaar was voor zuivering dan eerder berekend. Bovendien was de benodigde zuiveringstechnologie complexer en kostbaarder dan eerder begroot.

Vooral kleine projecten

Brabant Water kent het Zero Brine project dat vorig jaar is afgesloten. Hierin onderzochten, onder leiding van de TU Delft, onder meer universiteiten en watertechnologieleveranciers oplossingen om industriële zoutwaterafvalstromen te verminderen door mineralen en schoon water terug te winnen en te hergebruiken. Eric van Griensven, directeur Bestuurszaken bij Brabant Water, stelt dat er in het Zero Brine project interessante technieken naar voren zijn gekomen die bij SABIC wellicht voor een oplossing hadden kunnen zorgen. “Maar het gaat om niet-bewezen technieken”, aldus Van Griensven. Uiteindelijk kreeg SABIC de businesscase voor de omgekeerde-osmose-installatie niet rond. “Daar lopen we helaas bij veel waterbesparingsprojecten tegenaan”, zegt Peter Lens, senior manager Technical Department bij SABIC. “Drinkwater is nog steeds spotgoedkoop.”Maar hoe gaat SABIC dan de ambitie realiseren om in 2025 25 procent minder drinkwater per ton geproduceerd product te gebruiken in vergelijking met 2010? Vooralsnog gaat het met name om kleine projecten, zoals het gebruik van regenwater. Regenwater dat op de site valt, wordt deels opgevangen en gebruikt in de koeltorens. Ook zet SABIC in op zuinig watergebruik door meer bewustwording te creëren bij de medewerkers. “Bijvoorbeeld met een monitoringssysteem om precies in kaart te brengen waar we nu water gebruiken in de fabrieken en hoe we kunnen reduceren”, zegt Dominicus. Dit bespaart tot nu toe in één van de fabrieken enkele procenten per jaar. Daarnaast heeft SABIC de stoomafblaas in de cogeneratieplant verder geoptimaliseerd om water te besparen. SABIC heeft nog niet de inzet van gezuiverd rwzi-effluent van de waterschappen overwogen, maar het lijkt Dominicus en Lens een interessante optie.

Meer subsidieregelingen

Terwijl de provincie in het convenant op verschillende manieren de industrie adresseert, blijft SABIC zoeken naar rendabele manieren om op waterbesparingsgebied grote slagen te maken. De druk wordt vanuit de overheid opgevoerd voor de CO2- en stikstofuitstoot. Bovendien zijn hiervoor uitgebreide subsidieregelingen beschikbaar. Dat is vooralsnog niet het geval voor projecten die zich op waterbesparing richten. De urgentie voor bedrijven om meer water te besparen gaat toenemen, verwacht Eric van Griensven van Brabant Water. De Brabantse industrie is de afgelopen tien jaar weliswaar aanzienlijk minder water per ton geproduceerd product gaan gebruiken, maar door de stijgende productie is het waterverbruik overall toegenomen. De voedings- en drankenindustrie staat met 40 procent waterbesparing bovenaan. De chemische industrie vertoont een wisselend beeld. De meeste chemiebedrijven hebben inmiddels koeltorens met een ingebouwde warmtewisselaar en dus een gesloten koelwatersysteem waarin het water recirculeert. “En dat scheelt een aanzienlijke hoeveelheid water”, zegt Van Griensven.Brabant Water en de overheid denken volgens hem na hoe ze waterbesparingsprojecten bij bedrijven als SABIC toch deels kunnen financieren. “Daarom was de ondertekening van het convenant eind vorig jaar zo belangrijk. Bovendien heeft de provincie eind vorig jaar het regionaal water- en bodemprogramma vastgesteld. Nu kunnen we de financieringsmogelijkheden gaan onderzoeken.”

Industriële waterprofielen opstellen

Brabant Water gaat dit jaar samen met bedrijven in de Theodorushaven in Bergen op Zoom, waaronder SABIC, eveneens industriële waterprofielen opstellen. Op het haven- en industrieterrein bevinden zich meerdere bedrijven die mogelijk afvalwaterstromen met elkaar kunnen uitwisselen. Het opstellen van waterprofielen voor industriële watergebruikers is één van de 46 aanbevelingen van de Beleidstafel Droogte. In tijden van droogte willen bedrijven tijdig weten of waterbeheerders beperkingen stellen aan de onttrekking van water of aan lozing van koelwater. Waterbeheerders moeten op hun beurt goed op de hoogte zijn van de waterbehoefte en eventuele alternatieven, zoals het gebruik van gezuiverd effluent van andere bedrijven. Van Griensven: “Wellicht is de afvalwaterstroom van SABIC geschikt voor andere bedrijven. Dat gaan we nu onderzoeken.”