Rijkswaterstaat en vier waterschappen zetten de Klimaatbestendige Water Aanvoervoorziening (KWA) in om de dreigende verzilting in West-Nederland het hoofd te bieden. Het is, sinds de aanleg in 1989, de vierde keer dat de KWA wordt ingezet. Gemaal De Aanvoerder, op de kruising van het Amsterdam-Rijnkanaal en de Leidsche Rijn, gaat zoetwater naar het westen pompen.
Het Utrechtse gemaal is maandag 18 juli in werking gesteld. Sinds dat moment wordt in het gebied van Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden zoet water uit de Lek en het Amsterdam-Rijnkanaal gepompt en naar het westen van Nederland gevoerd. Meer precies: naar Bodegraven en naar de Waaiersluis (kop van Hollandse IJssel). De hoogheemraadschappen van Rijnland, Delfland, en Schieland en de Krimpenerwaard maken van dat water gebruik.
Verzilting
Oorzaken van het zoetwatertekort zijn de dalende Rijnafvoer en de aanhoudende droogte. Door die dalende Rijnafvoer is er onvoldoende tegendruk van rivierwater om indringing van verzilt water op de Nieuwe Waterweg en verder stroomopwaarts tegen te gaan. Hierdoor kan de Hollandse IJssel tot aan Gouda verzilt raken, waardoor Rijnland en Schieland en de Krimpenerwaard de inname van water uit de Hollandse IJssel moeten staken. Dit gebeurt wanneer het chloridegehalte van het inlaatwater te hoog is geworden, wat bijvoorbeeld schadelijk is voor kwetsbare gewassen en kwetsbare natuur.
Gemaal verplaatst
Om ervoor te zorgen dat er toch voldoende zoetwater in West-Nederland komt om in de watervraag te voorzien, worden de KWA en de Doorvoer Krimpenerwaard (DKW) in werking gezet. De voorzieningen voor de KWA zijn aangelegd in 1989. Aanleiding was de extreem droge zomer van 1976. Het oorspronkelijke gemaal De Aanvoerder, dat is ingezet in de droge zomers van 2003 en 2011, moest in 2011 worden verplaatst vanwege de verbreding van de rijksweg A2. Ingenieursbureau DHV heeft toen nabij het Amsterdam-Rijnkanaal een bestaande keersluis omgebouwd tot een nieuw gemaal, dat zijn vuurdoop kreeg in de zomer van 2018.
Van KWA naar KWA+
Tijdens de droge periodes in 2003 en 2011 bleek de maximale inlaatcapaciteit van water voor eigen gebruik en de KWA overigens onvoldoende. Daarom is besloten de KWA uit te breiden naar KWA+. De oplevering daarvan staat voor 2023 in de planning. In 2018 is voor het eerst water uit de Lek via de Krimpenerwaard doorgevoerd naar de Hollandse IJssel. Deze maatregel wordt nu weer ingezet, in de toekomst zullen nog werkzaamheden aan de Doorvoer Krimpenerwaard plaatsvinden, met het doel een robuuste DKW te realiseren. Het water van de DKW en KWA via de Waaiersluis zorgt voor een zoetwaterbuffer op de bovenloop Hollandse IJssel, waardoor Rijnland met mate zoetwater kan blijven innemen bij Gouda en Schieland en de Krimpenerwaard bij Moordrecht.
Stremmingen
Om de KWA in werking te kunnen zetten, is de normale stromingsrichting op de Leidsche Rijn omgedraaid en is de Leidsche Rijn bij de kruising met het Amsterdam-Rijnkanaal tot aan de Haanwijkersluis in Harmelen gestremd. In dit gedeelte geldt sinds maandag 18 juli 12.00 uur een vaarverbod. Sinds dat moment pompt gemaal De Aanvoerder namelijk water naar het westen. Via de sluis in de Oude Rijn in Bodegraven wordt zoveel mogelijk water doorgevoerd – daarom wordt hier beperkt geschut: viermaal per dag eenmaal op- en eenmaal af.
Tekst loopt door onder het kaartje.
Peilhandhaving
De KWA zorgt voor een aanvoer van 7,0 kubieke meter per seconde, die bij de sluis in Bodegraven de boezem van Rijnland binnenkomt. Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden (HDSR) spant zich in om meer water naar Rijnland door te voeren. Het hoogheemraadschap van Rijnland gebruikt dit water voor peilhandhaving en ter voorkoming dat de dijken niet uitdrogen en mogelijk verzakken.
Hoe lang?
Het is volgens Rijkswaterstaat en de waterschappen lastig aan te geven hoe lang de inzet van de KWA, en van gemaal De Aanvoerder, gaat duren. “Zolang de droogte aanhoudt en de aanvoer van zoetwater uit de Hollandse IJssel via het reguliere inlaatpunt in Gouda niet, of verminderd, mogelijk is vanwege verhoogd chloridehoudend water, blijven de KWA, DKW en bijkomende maatregelen van kracht”, stelt HDSR. In 2018 was de KWA meer dan zestig dagen actief.
