Ondanks een eerder dit jaar unaniem door de Tweede Kamer aangenomen motie die vroeg om een verbod op geothermieprojecten in drinkwatergebieden, worden door de overheid nog steeds vergunningen verleend om in die gebieden te speuren naar aardwarmte. De Nederlandse drinkwaterbedrijven slaan daarom opnieuw alarm. Begin oktober stuurden ze samen met de provincies al een brandbrief.
Het kabinet heeft nog niet geantwoord op de brandbrief van 5 oktober. Daarom richten de drinkwaterbedrijven en provincies zich nu rechtstreeks tot de Tweede Kamer. In het Radio 1 Journaal van 2 december zei Vitens-directeur Jelle Hannema dat hij en zijn collega’s zich zorgen maken dat het een keer goed misgaat: “Wij winnen het water op 60 tot 120 meter diepte. Geothermie zit daaronder. Je moet dus door de drinkwaterbronnen boren. In dat water uit de diepe aardlagen zit vaak chemische verontreiniging. En de buizen die worden gebruikt, moeten met agressieve middelen worden beschermd tegen corrosie. We moeten zuinig omgaan met de drinkwaterbronnen die we hebben en deze goed beschermen. Onnodig risico’s nemen is daarbij geen optie.”
Bezwaar aangetekend
In de provincies Utrecht en Gelderland zijn voor twintig van de honderd waterwinpunten van Vitens opsporingsvergunningen voor aardwarmte afgegeven. Ook in de duinen bij Noordwijk kregen vier bedrijven, waaronder Shell, deze zomer een dergelijke vergunning. De provincie Zuid-Holland en drinkwaterbedrijf Dunea hebben daar inmiddels die bezwaar tegen aangetekend.
Structuurvisie Ondergrond
Volgens het ministerie van Economische Zaken, dat de nieuwe vergunningen afgeeft, gaat het hier om onderzoek, niet om toestemming om te boren. Maar uit de antwoorden die demissionair minister Visser van Infrastructuur en Waterstaat half november gaf op Kamervragen, blijkt dat het kabinet wel mogelijkheden ziet voor ‘schuine boringen’. De minister verwees daarbij naar de Structuurvisie Ondergrond (STRONG), waarin is opgenomen ‘dat in veel gevallen gas of geothermie onder grondwatervoorraden kan worden gewonnen vanaf een locatie gelegen buiten het beschermingsgebied van de grondwatervoorraad’.
Weging van belangen
In haar antwoorden ging minister Visser ook in op de weging van het belang van drinkwatervoorziening en het belang van energievoorziening: “In de Structuurvisie Ondergrond zijn de drinkwatervoorziening en mijnbouwactiviteiten voor de energievoorziening beide als nationaal belang aangemerkt, waarbij het aandachtspunt voor het Rijk is dat er een goede balans is tussen bescherming van grondwater voor de drinkwatervoorziening en mogelijkheden voor mijnbouwactiviteiten. Met andere woorden: op nationaal niveau moeten zowel de drinkwatervoorziening als de energievoorziening worden geborgd. Dat de drinkwatervoorziening een zwaarwegend belang is, betekent niet dat drinkwater altijd en op elke plek voorrang heeft boven andere belangen. Het gaat om een gezamenlijk afwegingsproces van Rijk en decentrale overheden, waarbij zowel de drinkwatervoorziening als de energievoorziening moeten worden geborgd. Mochten bij deze afweging op regionaal niveau conflictsituaties ontstaan waarvoor geen oplossingen kunnen worden gevonden, dan prevaleert het drinkwaterbelang.”
Meer alarmbellen
De drinkwaterproducenten zijn niet de enigen die waarschuwen voor de gevolgen van geothermieboringen voor de drinkwatervoorziening. In mei van dit jaar verscheen de signaalrapportage ‘Risico’s bij de aanleg van gesloten bodemenergiesystemen’ van de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT). Daarin stelde de ILT vast dat boorbedrijven bij de aanleg van bodemenergiesystemen onvoldoende rekening houden met de daaraan gestelde eisen, waardoor er risico’s ontstaan voor het milieu. Een maand later volgde het onderzoeksrapport ‘Stille wateren, in diepe gronden’ van de Algemene Rekenkamer. Daarin werd geconcludeerd dat de rijksoverheid de drinkwatervoorraden niet afdoende beschermt tegen de risico’s van boringen voor aardwarmte. De Algemene Rekenkamer noemde het zorgwekkend dat regie in de ondergrond ontbreekt. En wéér een maand later stelde het Staatstoezicht op de Mijnen (SodM) in een rapport dat bij de winning van geothermie zoet water zich kan vermengen met de zoute watervoerende laag die is vervuild met corrosie-inhibitor- en anti-scalingstoffen. De toezichthouder vindt dat strengere wet- en regelgeving nodig is om de risico’s beter te beheersen.
