Huishoudens in Friesland, Overijssel en de Noordoostpolder kampen met een lagere waterdruk, waterschappen moeten dijken nathouden, boeren vrezen voor hun oogsten, waterbeheerders houden rekening met een explosie van blauwalg, het zoute zeewater rukt op in de rivieren. En er is nog geen regen in zicht. Nederland is op weg het ‘droogterecord’ uit 1976 te verbreken.
De extreme droogte zal komende tijd verergeren. De weersverwachting van het KNMI belooft voor de komende twee weken maar weinig neerslag. Het neerslagtekort (het verschil tussen de gevallen neerslag en de verdamping) loopt deze week op van 220 mm naar circa 260 mm. Daarmee wordt 2018 het droogste jaar van deze eeuw en komt recordjaar 1976 in zicht.
Hoe hard het neerslagtekort precies oploopt, is nog onzeker, omdat dat mede afhangt van de temperatuur. Volgende week is er een kans van 50 procent op tropische dagen in De Bilt en daarmee is er ook kans op een officiële hittegolf. Hoe warmer het wordt, hoe meer vocht er verdampt. In het zuidoosten is de kans op tropische dagen volgende week overigens 70 procent, dus daar is een nieuwe regionale hittegolf zeer waarschijnlijk.
Beregeningsverboden
De gevolgen voor de natuur en de landbouw worden komende tijd steeds groter. Boeren die hun gewassen niet meer kunnen beregenen, zien hun oogst in gevaar komen. Verschillende waterschappen hebben inmiddels een beregeningsverbod voor gebruik van oppervlaktewater uitgevaardigd. In Noord-Brabant is de tijdelijke verruiming van de mogelijkheid tot het beregenen van grasland en sportvelden met grondwater, met ingang van 18 juli ingetrokken. De waterschappen Aa en Maas, Brabantse Delta en De Dommel hadden deze tijdelijke verruiming van 8 tot en met 17 juli ingesteld vanwege de extreme droogte.
Scheurtjes in de dijken
Door de aanhoudende droogte zijn in veendijken, zoals die bij Wilnis, scheurtjes ontstaan. Om erger te voorkomen, worden de dijken natgespoten. Volgens hoogheemraad Bernard de Jong van De Stichtse Rijnlanden zijn het nu nog kleine scheuren, maar worden die snel groter. “We inspecteren voortdurend”, zegt De Jong. “Aangezien het nog dagenlang droog zal blijven, betekent dat alle hens aan dek bij de waterschappen.” Hoogheemraadschap de Stichtse Rijnlanden houdt zo’n 50 kilometer dijk nat.
Minder waterdruk
Huishoudens in delen van Friesland, Overijssel en de Noordoostpolder moeten sinds deze week rekening houden met een lagere waterdruk. Drinkwaterleverancier Vitens ziet in sommige gebieden een toename in het watergebruik van 45 procent. In het noorden van het land zijn de vakanties bovendien nog niet begonnen, waardoor het waterverbruik hier hoger ligt dan in de rest van Nederland. Die verhoogde vraag kan Vitens niet overal aan. In eerste instantie gaven de meeste Nederlanders gehoor aan de oproep die de waterbedrijven begin juli deden om zuinig te zijn met water. Vooral tussen 7 en 9 ’s ochtends en 6 en 10 ’s avonds, de zogeheten piekmomenten, vroegen de bedrijven om zuinigheid. Maar het lijkt erop dat de lang aanhoudende droogte ervoor zorgt dat mensen toch weer meer water zijn gaan gebruiken. Ook in delen van Nederland waar de vakanties al wél begonnen zijn, neemt het watergebruik namelijk weer toe. Brabant Water laat weten dat bij hen het waterverbruik 25 tot 30 procent hoger ligt dan normaal.
Waterstand grote rivieren: laag, maar niet extreem
Ook de afvoer van de grote rivieren wordt minder, al worden daar nog lang geen records gebroken. In de stroomgebieden van Rijn en Maas is de afgelopen tijd immers wel neerslag gevallen. Deze week zal de Rijnafvoer dalen tot ca 1100 m3/s. Ter vergelijking: in het recordjaar 1976 schommelde de Rijnafvoer medio juli rond de 800 m3/s. De Maasafvoer die Nederland in stroomt bij Eijsden, is nu tot circa 50 m3/s gedaald. Dat is zeer laag, maar nog niet extreem. Van het Maaswater dat bij Eijsden ons land binnenkomt, wordt circa 60 procent naar de Grensmaas geleid en de rest naar het Julianakanaal (bij Maasbracht komen die twee weer samen). Als de afvoer bij Eijsden lager wordt dan 30 m3/s, wordt het schutwater in het Julianakanaal teruggepompt, zodat het meerdere keren gebruikt kan worden. Daarmee wordt voorkomen dat in de Grensmaas de grindbanken droogvallen en de waterkwaliteit te sterk achteruitgaat. Zover is het dit jaar nog niet gekomen en de komende week blijft de afvoer ook nog hoog genoeg.
Zout water rukt op
Maar wat wél gebeurt nu de rivierafvoer van Rijn en Maas steeds lager wordt, is dat zout zeewater steeds verder de Nieuwe Waterweg kan binnendringen. Het rivierwater kan nu immers minder goed voor voldoende tegendruk zorgen. Zodra de rivierafvoer onder de 2200 m3/s zakt (bij Lobith), schuift het zout op tot in de Nieuwe Maas, tot ongeveer bij de Beneluxtunnel. En bij een rivierafvoer onder de 1500 m3/s wordt de Brienenoordbrug bereikt. De afgelopen twee weken daalde de rivierafvoer tot circa 1250 m3/s en kwam het zout tot voorbij de Brienenoordbrug.
