‘De Europese Green Deal kan niet slagen zolang PFAS worden geproduceerd en gebruikt.’ Dat schrijven de Europese drinkwater- en afvalwaterbedrijven, verenigd in EurEau, in een open brief aan de Europese Commissie. Zij roepen Brussel op om steun te geven aan een snel en ingrijpend verbod op deze ‘forever chemicals’. Het Europees Agentschap voor chemische stoffen (ECHA) buigt zich momenteel over zo’n verbod.
In de brief wijst EurEau erop dat PFAS volgens de Europese Autoriteit voor Voedselveiligheid (EFSA) een ernstig gezondheidsrisico vormen. ‘PFAS zijn overal om ons heen, in het voedsel dat we eten, het water dat we drinken, de lucht die we inademen, de goederen die we gebruiken. We vinden ze in de zeeën en meren waarin we zwemmen, in de bodem en in het grondwater. Ons regenwater is verontreinigd. Baby’s absorberen PFAS al bij hun eerste druppel melk. Zelfs als het gebruik van PFAS vandaag zou worden beëindigd, zal de historische vervuiling mensen en het milieu nog tientallen jaren blijven blootstellen’, schrijft EurEau-voorzitter Pär Dalheim. ‘We kunnen deze vervuiling niet doorgeven aan onze kinderen en kleinkinderen, alleen maar omdat we niet de moed hadden om doortastend op te treden in overeenstemming met de principes van voorzorg en controle en innovatieve alternatieve oplossingen te steunen.’
Onoverkomelijk obstakel
Hij stelt dat PFAS een onoverkomelijk obstakel vormen op de weg van de watersector naar de Green Deal doelen. Het verwijderen van PFAS uit onbehandeld drinkwater is volgens EurEau technologisch zeer lastig, en tegenwoordig praktisch onmogelijk voor afvalwater. Ook kost het extra hulpbronnen en energie, waardoor 10 tot 20 procent meer ruw water nodig is en de uitstoot van broeikasgassen aanzienlijk toeneemt. Bovendien vernietigen de huidige technologieën de PFAS niet, maar genereren ze verontreinigde residuen met hoge concentraties PFAS die veilig moeten worden verwijderd. ‘Deze situatie vormt een bedreiging voor de klimaat- en energiedoelstellingen van de EU en voor de waterbeschikbaarheid’, schrijft Dalheim.
Hergebruik belemmerd
Hij somt nog meer bezwaren op. Zo belemmeren PFAS in afvalwaterstromen en zuiveringsslib de terugwinning en recycling van voedingsstoffen en hulpbronnen. ‘Dit betekent dat ons doel van een circulaire economie met gesloten voedingsstoffen- en koolstofcycli steeds verder buiten bereik komt. PFAS zijn een groot struikelblok geworden voor waterhergebruik en bedreigen het voortbestaan van boeren in veel Europese regio’s’, aldus de EurEau-voorzitter.
China
Tegenwoordig gebruiken de meeste drinkwaterbedrijven actieve kool om PFAS te verwijderen. Die bedrijven moeten de actieve kool in de zuiveringsinstallaties nu vaker vervangen, om meer PFAS te kunnen verwijderen. Veel van de kool hiervoor wordt geïmporteerd uit China en dat creëert volgens de Europese koepelorganisatie een ongewenste afhankelijkheid voor de kritieke infrastructuren in Europa.
Doel van nul vervuiling onhaalbaar
De meeste PFAS zijn zeer mobiel en komen via verschillende routes in het aquatisch milieu terecht. EurEau waarschuwt in de open brief dat veel waterlichamen daardoor niet zullen voldoen aan de toekomstige milieukwaliteitsnormen voor PFAS, waardoor de visserij, het toerisme, de landbouw, de waterdiensten en last but not least de menselijke gezondheid ernstig gevaar lopen. De doelstelling van nul vervuiling (‘zero pollution’) zal vele decennia onhaalbaar blijven, vreest EurEau.
Betaalbaarheid in gevaar
Tot slot gaat Dalheim in de brief in op het kostenaspect en met name de oneerlijke verdeling van die kosten. ‘De aanzienlijke kosten voor het verwijderen van PFAS en het daarmee samenhangende afvalbeheer worden momenteel gedragen door de watergebruikers, waardoor de PFAS-producenten ongemoeid worden gelaten. De betaalbaarheid van waterdiensten komt daardoor in gevaar, met name voor lage inkomensgroepen. Dit druist in tegen de slogan ‘Laat niemand achter’ van de EU. Het principe ‘de vervuiler betaalt’ moet worden toegepast, schrijft hij.
Oproep
Alle genoemde argumenten leiden vervolgens tot een duidelijke oproep aan de Europese Commissie: ‘We roepen u op om uw volledige steun te geven aan het voorstel voor een universeel PFAS-verbod dat momenteel wordt besproken in het Europees Agentschap voor chemische stoffen (ECHA) en dat perfect in lijn is met de Europese Chemische Strategie voor Duurzaamheid. De alarmerende en alomtegenwoordige vervuiling met PFAS vereist snelle en vastberaden actie om de menselijke gezondheid en het milieu te beschermen tegen de gevolgen op korte en lange termijn.’
Nederland
Het universele PFAS-verbod dat EurEau noemt in de brief, is een initiatief van vijf landen: Nederland, Denemarken, Duitsland, Noorwegen en Zweden. De vijf initiatiefnemers hopen door alle PFAS in één keer te verbieden, helderheid en gelijkheid te verschaffen voor bedrijven die ze gebruiken. Die bedrijven weten dan dat het geen zin heeft de ene PFAS-toepassing in te ruilen voor de andere. Daarmee loont het voor de industrie dus om alternatieven te zoeken die niet schadelijk zijn voor mens en milieu. Met het conceptverbod wordt het gebruik van alle ruim tienduizend PFAS verboden. Het verbod geldt om wetstechnische redenen nog niet voor specifieke productgroepen zoals medicijnen, biociden en gewasbeschermingsmiddelen.
REACH
Het verbod zou moeten worden opgenomen in REACH, de verordening van de Europese Unie over chemische stoffen. De vijf landen hebben risico’s geconstateerd bij de productie, het in de handel brengen en het gebruik van PFAS. Die worden nu niet adequaat gecontroleerd en zouden volgens de landen in de hele EU plus Noorwegen, IJsland en Liechtenstein (samen de Europese Economische Ruimte) moeten worden aangepakt. De Nederlandse waterschappen – via de Unie van Waterschappen ook lid van EurEau – roepen overigens al veel langer om een totaalverbod op PFAS.
