Waar de besmettingscijfers door de omikronvariant al wekenlang pieken, daar bleven de metingen van coronadeeltjes in rioolwater rond hetzelfde niveau steken. Pas na half januari liep ook die grafiek omhoog. Eenzelfde beeld zagen we overigens in diverse andere landen. Volgens Gertjan Medema, principal microbiologist bij onderzoeksinstituut KWR Water, zijn de rioolwatermetingen nu vooral een ‘meeloopindicator’.
U gaat nu een PREMIUM artikel op WaterForum lezen. Benieuwd wat dat verder inhoudt? U vindt hier onze uitleg: Uitleg WaterForum online PREMIUM artikelen.
Het leek er wekenlang op dat met de komst van omikron de correlatie tussen de besmettingscijfers verkregen uit testen en die uit rioolwatermetingen, geheel was verdwenen. WaterForum meldde op 11 januari al dat het RIVM nog niet had kunnen vaststellen wat daarvan de oorzaak was: “Doorgaans laten de rioolcijfers eenzelfde trend zien als de aantallen en het percentage positieve testen. Op dit moment zien we dat niet zo. We weten nog niet waardoor dit komt. Er zijn enkele ontwikkelingen die van invloed kunnen zijn, zoals de boostervaccinaties, de maatregelen en de opkomst van omikron. Ook weten we nog niet of de uitscheiding van omikron lager is in ontlasting vergeleken met de deltavariant”, aldus het RIVM.
Al rond de jaarwisseling
Inmiddels geven ook de grafieken van de rioolwatermetingen een stijgende lijn te zien. Die lijn werd echter pas ingezet rond half januari, terwijl de grafieken van de testcijfers al rond de jaarwisseling aan de explosieve opmars begonnen. Het lijkt erop dat de testcijfers nu fungeren als een ‘early warning’ voor de rioolwatermetingen, in plaats van andersom.
Tekst loopt verder onder de grafiek
Ook in andere landen
Niet alleen in Nederland lijkt de correlatie tussen de cijfers van teststraat en riool verdwenen. Eind december meldde hoogleraar Eric Arts van de Western University in de Canadese staat Ontario al dat de virale belasting in het afvalwater van vijf lokale rioolwaterzuiveringsinstallaties lager was dan verwacht, terwijl het aantal Covid-besmettingen daar alle records brak. Ook in België (Katholieke Universiteit Leuven) en Denemarken geven wetenschappers aan dat de rioolwatermetingen uit de pas lopen bij het aantal besmettingen dat via testen wordt geconstateerd.
Variabel testgedrag
Onderzoeksinstituut KWR Water is door WaterForum gevraagd of het een verklaring heeft voor de geconstateerde discrepantie. Sinds mei 2020 meet KWR in verschillende stadsdelen van Rotterdam de concentratie SARS-CoV-2 RNA in het rioolwater. Deze data worden wekelijks afgezet tegen onder andere het aantal positieve testen in de teststraten in dezelfde stadsdelen, die de GGD verzamelt. “Small is beautiful”, zegt Gertjan Medema, principal microbiologist bij KWR en wereldwijd gezien als een autoriteit op dit gebied. “Door de kleine geografische schaal waarop we werken, leren de onderzoekpartners continu over de relatie tussen de ondergrondse en bovengrondse data. Het is met name het variabele testgedrag van mensen dat het geregeld lastig maakt om conclusies te trekken. ‘Dansen met Jansen’, testen voor toegang, maar ook de stijging in testen vlak voor kerst, laten pieken in het aantal positieve testen zien, die met vertraging in de tijd door de GGD verklaard kunnen worden. Ondertussen gaat iedereen in Nederland elke dag naar de wc. De wekelijkse rioolmetingen zijn daardoor een betrouwbare indicator van de trends in het aantal besmettingen in de bevolking. Waar het riool in de aanloop naar een nieuwe besmettingsgolf voorspellende waarde heeft, is het in deze fase een betrouwbare ‘meeloop-indicator’.”
Records gebroken
In Rotterdam ziet KWR in deze omikrongolf ten opzichte van eerdere golven een sterkere stijging in zowel het aantal positieve testen als rioolconcentraties. Het aantal positieve testen en de rioolconcentraties breken alle eerdere records ruim, meldt het instituut. “Telkens als er iets verandert – bijvoorbeeld een nieuwe variant of een stijging van de vaccinatiegraad – monitoren we of dat de verhouding tussen positieve testen en rioolconcentratie verandert, wat zou kunnen omdat mensen dan juist meer of minder virus gaan uitscheiden. Toen de alfavariant binnenkwam, veranderde dat niet. Ook niet echt met delta en met veel meer gevaccineerden of herbesmettingen. De verhouding tussen aantal positieve testen en de rioolconcentratie bleef steeds mooi constant.”
Tekst loopt verder onder de grafiek
‘Nog geen trendbreuk zichtbaar’
Volgens KWR is het nu nog de vraag of ook omikron zich aan deze ‘wetmatigheden’ houdt. “Het beeld is dat deze nieuwe variant meer boven in de luchtwegen blijft, maar ook diarree wordt net zo vaak gerapporteerd als bij eerdere varianten, dus hij lijkt ook de darmen te infecteren. In zo’n heel snel veranderend landschap is het nog te vroeg om te concluderen of de verhouding tussen teststraat en riool wel of niet is veranderd. In onze resultaten lijken we nog geen trendbreuk te zien.”
