Niks doen
“Als we niks doen, dan zijn we de Waddenzee deze eeuw nog kwijt”, zei Arjan Berkhuysen, directeur van de Waddenvereniging naar aanleiding van het verschijnen van het rapport ‘De toekomst van de Waddenzee: een stijgende zeespiegel over een dalende bodem’. Het rapport schetst twee opties. De Waddenzee blijft boven water als de aanvoer van zand vanuit de Noordzee (de kritische sedimentatiegrens) hoog genoeg is om de toekomstige zeespiegelstijging en de bodemdaling te compenseren. De andere optie is dat de zeespiegelstijging en bodemdaling zo snel gaan dat de zandaanvoer dat onvoldoende kan compenseren. In plaats van twee keer per dag droog te vallen, zal de Waddenzee permanent onder water staan.
Nieuwste kennis
Het rapport gaat uitvoerig in op de gevolgen van de klimaatverandering, zoals opwarming en het smelten van de ijskappen. Sinds het verschijnen van het 5e klimaatrapport van de Verenigde Naties in 2014 is al veel nieuw onderzoekmateriaal beschikbaar over het smelten van de ijskappen. Het rapport concludeert op grond van die nieuwe kennis dat een gemiddelde zeespiegelstijging van twee meter in de 21ste eeuw reëel is en dat een stijging van drie meter kan niet worden uitgesloten.
Voorlopig gaat de Nederlandse overheid uit van de verwachtingen die zijn geschetst in het 5e klimaatrapport van de Verenigde Naties. Het Nederlandse waterbeleid – op grond van het Deltaprogramma – houdt rekening met een zeespiegelstijging van een meter in 2100. Het KNMI verwacht dat er met een hogere zeespiegelstijging rekening moet worden gehouden en in 2018 zal de Deltacommissaris de prognose herijken.
Korte termijn
De grote zorg van de Waddenvereniging is dat de vergunningverlening voor de gaswinning in de Waddenzee is gebaseerd op TNO-rapporten die uitgaan van een zeer conservatieve inschatting van de toekomstige zeespiegelstijging. Bovendien laten de ontwikkelingen in Groningen zien dat onverwachte ontwikkelingen niet zijn uit te sluiten. De Waddenvereniging hekelt vooral de korte termijn die TNO hanteert, tot 2021. Het is volgens de vereniging evident dat de effecten van de gaswinning tot lang daarna zullen blijven doorwerken.
Centraal blijft de vraag in hoeverre de zandhonger van de Waddenzee erin zal slagen de zeespiegelstijging en de bodemdaling te compenseren. Daarvoor zijn twee factoren van belang: de hoeveelheid aanwezig zand op de Noordzee en de snelheid waarmee het zand zich in de Waddenzee kan verspreiden.
Kritische snelheid
Professor Zheng Bing Wang van de TU Delft wijst erop dat de zandhonger van de Waddenzee zal leiden tot meer aanvoer van sediment vanuit de Noordzee. De vraag is bij welke kritische grens die aanvoer de relatieve zeespiegel niet meer kan bijbenen. Voorlopig is dat volgens Wang niet aan de orde. Op basis van meetgegeven van de afgelopen 80 jaar blijkt dat de Waddenzee gemiddeld 4 tot 5 mm/jaar aangroeit. Dat is twee keer hoger dan de snelheid van de zeespiegelstijging van 2 mm/jaar die momenteel wordt waargenomen. Op dit moment verlandt de Waddenzee, aldus Wang.
De Delftse professor is het oneens met de Waddenvereniging die uitgaat van een kritische snelheid van een relatieve zeespiegelstijging voor de Waddenzee van 1,5 mm per jaar. Dat is volgens hem veel te laag.
Bovendien, zo wijst hij erop, zijn er nog geen kuilen waargenomen bij de huidige winningen. De grote dynamiek van de Waddenzee heeft de bodemdaling daar met sedimentatie gecompenseerd. Wang verwacht dat nader onderzoek, zoals binnen het onderzoeksprogramma Kustgenese II, meer inzicht zal gaan opleveren in de toekomstige zandhonger van de Waddenzee en mogelijke maatregelen tegen eventuele versnelling van de relatieve zeespiegelstijging.
Lees het hele rapport De toekomst van de Waddenzee: een stijgende zeespiegel over een dalende bodem
