De slimme waterwinput, ook wel ‘Freshkeeper’ genoemd, biedt een oplossing voor drinkwaterproductielocaties die worden geplaagd door verzilting. Het procedé werkt als volgt. In de waterwinput bevinden zich twee onttrekkingsfilters (op 60 en 140 meter diepte) en één injectiefilter (170 meter diep), die fysiek van elkaar zijn gescheiden. Het brakke water dat wordt opgepompt, wordt in dieper gelegen lagen geïnjecteerd. Alleen zoet water wordt gewonnen (60 kubieke meter per uur). Die prestatie is te danken aan de intelligentie achter het innovatieve waterwinningsproces. Speciaal ontwikkelde regelapparatuur met sensoren bepaalt continu het grensvlak van zoet en brak water. Het brakwatergehalte wordt op meerdere diepten gemeten. Daardoor wordt er slechts een klein beetje brak water opgepompt.
Automatische aansturing
“Als we de installatie eenmaal hebben ingeregeld, zal de waterwinput zich op basis van de metingen van brak en zoet zelf aansturen”, vertelt hydroloog Ate Oosterhof van Vitens. “Van belang is een stabiele situatie te creëren en in stand te houden, zodat het systeem optimaal kan functioneren.” De regelapparatuur is ontwikkeld door BAM dat eveneens de constructie van de waterwinput heeft ontworpen en gebouwd. KWR houdt de gevolgen van de nieuwe wijze van de waterwinning voor het watersysteem bij en vertaalt deze naar regels voor automatische aansturing van de put.
Strategische locatie
In feite gaat het in Noardbergum om een omvangrijk proefproject. Omvangrijk, omdat Vitens uit het opgepompte grondwater drinkwater bereidt voor de ruim 150 duizend bewoners van het gebied. Het sinds lang weer gewonnen water wordt direct weer voor de drinkwatervoorziening ingezet. Noardbergum is een strategische locatie voor Vitens, omdat het vanuit deze waterwinlocatie middenin Noord-Friesland direct een groot verzorgingsgebied kan bedienen, van Leeuwarden tot Ameland. “Dat maakt het extra aantrekkelijk om de waterwinput in Noordbergum weer in bedrijf te nemen”, zegt Oosterhof.
Traditie
Ons land heeft een goede traditie in het omgaan met zout en zoet water. Al tientallen jaren infiltreren drinkwaterbedrijven zoet water in de duinen om verzilting tegen te gaan. Voor binnenlandse waterwinlocaties die kampen met verzilting, zoals Noardbergum, bestond jarenlang geen echte oplossing voor verzilting van het grondwaterreservoir. “De enige uitweg was de drinkwaterproductie te verminderen of, in het geval van Noardbergum, stop te zetten”, zegt onderzoeker Klaasjan Raat van KWR. Juist tijdens een eerder proefproject op de locatie Noordbergum rees het idee voor het innovatieve technische concept. “Die proef richtte zich op de vraag welke mogelijkheden er waren voor het gebruik van het brakke water. De toegepaste brakwater- en zoetwaterfilters werkten met vaste onttrekkingsdebieten en waren dus niet aan te sturen. Zo ontstond het idee om het onttrekkingsproces actief te gaan managen”, legt Raat uit. “We zijn erin geslaagd het systeem van controleren en beheersen van de zoet- en brakwateronttrekking volledig te automatiseren.” Bovendien is het een kostenefficiënt systeem.
Ontzilting met omgekeerde osmose is een energieslurpend en dus kostbaar proces. In het ontwikkelde concept kan het brakke water in zijn geheel naar diepere grondwaterlagen worden teruggevoerd.
Grote belangstelling
Volgens Raat is er niet alleen in ons land maar ook in het buitenland grote belangstelling voor een dergelijk concept. “Met name omdat we nu een kostenefficiënte techniek hebben ontwikkeld om met verzilting bedreigde winningen in de lucht te houden. Het feit dat het proces volledig is geautomatiseerd, maakt het voor andere drinkwaterbedrijven eenvoudig om het systeem toe te passen. Je hoeft niet langer handmatig te controleren hoeveel brak water je weg moet pompen.” Concreet is er al interesse uit Florida en Mexico. Volgens BAM zijn Indonesië en Suriname eveneens interessante markten. De innovatieve samenwerking tussen de drie bedrijven kreeg gestalte onder de vlag van de Topsector Water. Het project krijgt financiële steun uit het fonds van de TKI’s (Topconsortia voor Kennis en Innovatie) van het ministerie van Economische Zaken. De provincie Fryslân heeft een bijdrage geleverd vanwege het grote belang voor de Friese drinkwatervoorziening.
