Waterschap Rijn en IJssel heeft de handen vol aan een persleidingbreuk, die inmiddels de dood van duizenden vissen tot gevolg heeft. Maandagochtend 5 november ontstond er een breuk in een persleiding in Lochem, nabij de Berkel en het Twentekanaal, waardoor industrieel restwater in de Berkel stroomde. Het waterschap wist het restwater zoveel mogelijk te isoleren.
Het oorspronkelijke bericht is op donderdag 8 november geplaatst. Op maandag 12 en dinsdag 13 november is het geactualiseerd n.a.v. de laatste stand van zaken.
De breuk werd ontdekt doordat medewerkers van de rwzi Zutphen opmerkten dat het influent sterk terugliep. Onderzoek wees uit dat de persleiding in Lochem een breuk vertoonde. Daaruit stroomde per uur 400 kubieke meter afvalwater van twee zuivelfabrieken van FrieslandCampina in het riviertje de Berkel. Het gaat om melkspoelwater met daarin verschillende eiwitten en wat reinigingsmiddelen. Het waterschap stelde al snel vast dat er geen direct gevaar was voor de volksgezondheid, maar dat het verminderde zuurstofgehalte in het water wel belastend is voor vissen. Ook heeft het gevolgen voor de waterkwaliteit. Om die reden besloot het waterschap het restwater uit de Berkel pompen, naar het afgesloten stuwpand Hoge Weide. Vanwege de grote consequenties van het geheel stopzetten van de zuivelverwerking (boeren kunnen dan hun melk niet kwijt) is er gezocht naar een plek om het restwater tijdelijk te bergen. Dat is gevonden in een stuk braakliggend terrein dat geschikt is gemaakt om tijdelijk water in op te vangen. Het water uit stuwvak Hoge Weide wordt sinds 8 november daarnaar overgepompt en van daaruit kan het worden overgepompt naar een reservoir van Rijkswaterstaat. Mede omdat FrieslandCampina de productie heeft geminimaliseerd, kan in dit reservoir ongeveer voor 1,5 week water worden gebufferd. Het compleet stil leggen van de melkfabrieken is daardoor volgens het waterschap niet nodig.
Omleiding nodig om reparatie mogelijk te maken
Op 7 november is het waterschap begonnen met het realiseren van een omleiding van de bestaande aanvoer in de persleiding, zodat de aanvoer van het restwater niet meer langs de breuk loopt. Om een reparatie aan de persleiding uit te kunnen voeren, moet op de locatie van de breuk al het water en grondwater weggepompt worden, zodat er gewerkt kan worden. Volgens Rijn en IJssel is dit complex en tijdrovend werk. De breuk bevindt zich op vier meter diepte in een moeilijk bereikbaar en drassig gebied. Op zaterdagmiddag 10 november had de aannemer de bypass aangelegd. De rest van het weekend werd gebruikt om de plek van de breuk droog te maken, zodat deze op maandag kon worden geïnspecteerd. Het restwater van FrieslandCampina stroomt via de bypass inmiddels rechtstreeks naar het reservoir. Het deel van de persleiding met de breuk is maandag 12 november losgezaagd en meegenomen voor nader onderzoek. Vervolgens kon de aannemer aan de slag met het verwijderen van zand dat door het gat in de persleiding is gespoeld. Daarna wordt het gat gedicht.
Zuurstoftekort leidt tot dode vissen
Al snel na het constateren van de breuk werd vastgesteld dat de vissen in de Berkel last hadden van zuurstoftekort, veroorzaakt door de eiwitten in het restwater. Het waterschap plaatste daarom op 6 november al een beluchter, om extra zuurstof toe te voegen. “Indien nodig zetten we vis over naar ander water”, meldde een woordvoerder van Rijn en IJssel. Op 7 november werd echter duidelijk dat ondanks alle inspanningen om de vervuiling zo veel mogelijk te isoleren, een deel van het restwater toch benedenstrooms in de Berkel terecht is gekomen. Op het traject direct na de breuk zijn daarom vissen weggevangen en overgezet naar het bovenstroomse deel van de Berkel. Toch zijn er in totaal over een traject van ongeveer 4 km benedenstrooms van de breuk (tot net voor Almen) veel dode vissen en vissen in nood aangetroffen. Het gaat in totaal om duizenden grote en kleine vissen. “Dode vissen worden opgeruimd”, liet het waterschap weten. “We zijn in overleg met de lokale visverenigingen om te kijken of het mogelijk is benedenstrooms van Almen nog actief vissen over te zetten. De eerder geplaatste beluchters worden verplaatst naar benedenstrooms van Almen.”
Zuurstofconcentratie stijgt alweer licht
Sinds donderdagmiddag 8 november stroomt er dus geen restwater meer de Berkel op. Toen werd de voorziening getroffen waardoor al het restwater kon worden overgepompt naar de tijdelijke berging en het reservoir van Rijkswaterstaat en zaterdag is vervolgens de omleiding van de persleiding gerealiseerd, waardoor er geen water meer langs de breuk stroomt. Op zaterdag 10 november stelde Waterschap Rijn en IJssel vast dat op verschillende plekken in de beek de zuurstofconcentraties weer licht stijgen. In het benedenstroomse deel van de Berkel laat het waterschap bovendien schoon water in vanuit het Twentekanaal, om het systeem zoveel mogelijk door te spoelen. Ook worden er op meerdere plekken nog vissen gered door (beroeps)vissers.
Waterpeil Zutphen zal gaan dalen
Om er zeker van te zijn dat er geen restwater in het stadswater in Zutphen terechtkomt, heeft Rijn en IJssel de watertoevoer vanuit de Berkel naar Zutphen dichtgezet. Hierdoor zullen de waterpeilen van de watergangen in en rondom Zutphen dalen. Het waterschap zegt goed in de gaten te houden of de peilen niet te veel dalen. Indien nodig zullen maatregelen worden getroffen, aldus het waterschap.
