Twee keer per jaar legt de minister van Infrastructuur en Waterstaat verantwoording af aan de vaste Kamercommissie Water in een dag lang durend overleg. Een week ná het overleg in november 2022 verscheen de Kamerbrief Water en Bodem Sturend. Hoe heeft het zo kunnen lopen, dat deze brief niet netjes ruim van tevoren is verzonden?
De verwachtingen vanuit de decentrale overheden naar het Rijk waren hooggespannen. Waterbeheerders staan voortdurend voor moeilijke keuzes tussen een groter risico accepteren of een investering doen om dat risico te verlagen. In ons drukbestuurde landje kan het dan lekker zijn om naar een richtlijn van het Rijk te kunnen wijzen en in de geest van Water Stuurt te stellen dat iets “niet meer kan” omdat we “tegen de grenzen van het systeem aan zijn gelopen”.
Er ligt nu een brief, maar Water Stuurt blijft moeilijk te operationaliseren. We willen “niet meer bouwen (…) in de diepste delen van diepe polders”. Klinkt concreet, maar waar stopt diep en begint diepst? Dat zullen bijvoorbeeld verzekeraars willen weten. Als de overheid niet meer in de diepste delen wil bijbouwen, zouden verzekeraars de bestaande bebouwing aldaar dan nog willen verzekeren? En zo nee, zal dat dan tot waardedaling leiden? Hier beoogt Water Stuurt een verduurzaming voor nieuwbouw in de toekomst, maar kan het de bestaande bebouwing schaden. Hoe goed zijn oud en nieuw hier tegen elkaar afgewogen?
Wat is dominant in de praktijk van het waterbeheer, de bestaande of de nieuwe inrichting?
In het rapport Dalende bodem, stijgende kosten legt het Planbureau voor de Leefomgeving de focus van de funderingsproblematiek niet bij nieuwbouw maar bij de bestaande bouw. Funderingsproblemen van gebouwen en infrastructuur van vóór de jaren ’80 kosten ons ongeveer een half miljard euro per jaar. Het PBL rekende nieuwbouw hierin niet mee, vanuit het uitgangspunt dat door nieuwe technieken (zoals bijvoorbeeld bevorderd door het Kenniscentrum Aanpak Funderingsproblematiek) potentiële schade aan nieuwbouw wegvalt ten opzichte van oude bebouwing.
Bij de overstromingen van 2021 bleek dat oude gebouwen zwaarder waren beschadigd dan nieuwe. In overstromingsrisicoprofielen weegt de bestaande bouw dus niet alleen kwantitatief maar ook kwalitatief sterker mee.
Niet alleen voor de funderingsproblematiek en overstromingsveiligheid, ook voor het waterbeheer vrees ik strubbelingen bij het operationaliseren van de Kamerbrief. De meeste polders zijn zo plat als een pannenkoek. Veel diepste diepepolderpeilvakken zijn voorzien van gemalen die prima functioneren. Adviesbureau HKV lijn in water ontwikkelt een risicotool die is gebaseerd op modelresultaten van kansen en gevolgen voor verschillende soorten wateroverlast. Geeft dat niet veel betere beslisinformatie dan hoogteligging alleen?
Nederland is geen onbeschreven blad meer. In de praktijk zal de bestaande inrichting dominant blijven in het waterbeheer. Zal de mooie duurzaamheidsgedachte van Water Stuurt desondanks overeind blijven?
Ties Rijcken is publicist en adviseur en verbonden aan de Technische Universiteit Delft
Januari 2023
