Hoe kunnen we de toekomstige zandwinning in de Noordzee zo aanpakken, dat het mariene ecosysteem gezond blijft én ons voedsel kan blijven leveren? Deze vraag staat centraal in het onderzoek van een consortium onder leiding van Wageningen Marine Research. De onderzoekers zien de zandvoorraden wereldwijd slinken, terwijl er steeds meer zand uit de Noordzee nodig is om bijvoorbeeld de kust te versterken.
Het Zand uit Zee-team, een initiatief van Stichting La MER en Rijkswaterstaat, droeg de afgelopen maanden bij aan het onderzoeksvoorstel ‘OR ELSE’ (Operational Recommendations for Ecosystem-based Large-scale Sand Extraction). Begin april 2022 werd bekend dat het voorstel is gehonoreerd binnen de Nationale Wetenschapsagenda (NWA). De onderzoekers brengen de ecologische effecten van toekomstige grootschalige zandwinning in de Noordzee in kaart. Overheid, vissers, baggeraars, natuurorganisaties en onderzoekers werken samen in een consortium onder leiding van Wageningen Marine Research. Zij zien de zandvoorraden wereldwijd slinken, terwijl er steeds meer zand uit de Noordzee nodig is.
Zandwinning optimaliseren
Bij het winnen van het zand loopt het leven op de zeebodem schade op. Schelpen, wormen, zeesterren en vissen worden opgezogen en gaan dood. Zandwinning kan het water vertroebelen. Dit kan een negatief effect hebben op de groei van algen, die de basis van de mariene voedselketen vormen. De leefomgeving van bodemdieren kan ook wijzigen door het achterblijven van andere zandkorrelgroottes na zandwinning. Tenslotte veranderen zeestromingen mogelijk door de ontstane kuilen en geulen op de bodem.
Ecologische schade
Omdat er steeds meer zand nodig is, moeten we volgens het consortium goed gaan nadenken hoe we de Noordzeebodem willen achterlaten. Als je ondiep zand wint, breng je ecologische schade toe aan een groot oppervlakte. Als je diep zand wint, maak je minder zeeleven dood, maar heeft de bodem meer tijd nodig om te herstellen.
Ruimtelijke inzichten
Suzan van Lieshout, namens Rijkswaterstaat Kustlijnzorg betrokken bij onderzoek OR ELSE: ‘De data die worden verzameld tijdens ons lopende rekolonisatie-onderzoek komen hierin goed van pas. Ze zullen worden gebruikt door consortiumleden die modellen gaan opstellen om de onderzoeksvragen binnen OR ELSE te beantwoorden. Wat het ons oplevert, is meer ecologische kennis en beter inzicht in de afwegingen rond ruimtelijke planning voor toekomstige zandwinning op de Noordzee. Daarmee kan er straks ook beter een verantwoorde afweging van belangen worden gemaakt bij de selectie van zandwingebieden voor kustlijnzorg.’
