De dijkversterking op het traject Wolferen-Sprok (bij Nijmegen Noord) leidt tot onrust bij omwonenden. Volgens hen constateerde kennisinstituut Deltares onlangs dat eerdere sonderingsgegevens foutief geanalyseerd zijn en dat de risico’s niet voldoende klein zijn of in voldoende mate met het uitgevoerde onderzoek worden afgedekt. Deltares adviseert nader onderzoek, maar de dijkversterking is inmiddels toch begonnen.
In WaterForum Magazine 5 (september 2021) stond een artikel over de dijkversterking Wolferen-Sprok. Daarin kwam aannemerscombinatie De Betuwse Waard, die het project gaat uitvoeren, aan het woord. Technisch manager Berry Hol gaf in het artikel aan waarom de Waaldijk slechts beperkt verhoogd zal worden. Uit golfoverslagproeven was gebleken dat over de kruin van een dijk meer water kan spoelen dan eerder werd aangenomen, zonder dat de dijk gaat eroderen. “Bovendien is het op termijn onbetaalbaar om dijken continu te blijven verhogen, anticiperend op de verwachte stijging van de waterstanden in rivieren door de klimaatverandering”, stelde Hol in het artikel. Daarnaast speelt de inpassing van de dijk in een bebouwde omgeving volgens hem een rol: bewoners willen graag van het uitzicht op de Waal blijven genieten. Wanneer de dijk te hoog is, kan dat niet meer.
‘Klinkklare onzin!’
Het artikel in WaterForum Magazine zorgde onder de bewoners voor de nodige commotie. “In het artikel wordt gesuggereerd dat er op het traject Wolferen-Sprok gekozen is voor een lagere en bredere dijk onder andere omdat bewoners het uitzicht over de Waal willen behouden. Dat is incorrect”, zegt Mieke Dings, een van de omwonenden. “Bewoners hebben überhaupt nooit een keuze voorgelegd gekregen in de trant van ‘laag en breed’ of ‘hoog en slank’. Ook de klankbordgroep niet. We denken namelijk dat veel bewoners dan – afhankelijk natuurlijk van hoe hoog ‘hoog’ zou moeten zijn – voor de laatste variant gekozen zouden hebben. Want nu komt er een flauwer en kaal dijktalud met kale beheerstroken, waar bomen, tuinen en soms ook schapen blijvend moeten wijken. Daar gaat de landschappelijke variatie! Dat vinden veel bewoners erger dan een paar centimeter hogere dijk. Zeggen dat je dit voor het uitzicht van de bewoners hebt besloten, is in ieder geval klinkklare onzin!”
Bewonersparticipatie wassen neus?
Dings noemt de mogelijkheden voor bewonersparticipatie rond het dijkversterkingsproject van Waterschap Rivierenland ‘ronduit bedroevend’: “Verschillende klankbordgroepleden hebben het gevoel gehad hier meer voor het vinkje van het waterschap te zitten dan om daadwerkelijk een bijdrage te mogen leveren. Keuzes zijn nooit als zodanig voorgelegd. Inhoudelijke vragen, ook naar alternatieven, werden nooit of pas maanden later beantwoord. En dan vaak onbevredigend.”
Twijfels over kunststof damwanden
Bij de dijkversterking worden voor het eerst in Nederland kunststof damwanden als heavescherm toegepast. De bedoeling is om iets minder dan 6 kilometer van het 13 kilometer lange Waaldijktraject met stalen damwanden te versterken en de rest met bermoplossingen in combinatie met, goedkopere, kunststof damwanden. De bewoners hebben meermaals hun zorgen over de kunststof damwanden aan het waterschap geuit, met name over de werking, de installeerbaarheid, het risico van lekkages en de duurzaamheid van de kunststof heaveschermen. Bovendien hebben ze het waterschap gewezen op foute conclusies in het sonderingsrapport van Fugro. Kennisinstituut Deltares kreeg vervolgens van het waterschap eind juni de opdracht om een quick scan uit te voeren, waarin moest worden beoordeeld of alle ontwerpaspecten voor de toepassing van kunststof heaveschermen in voldoende mate zijn beschouwd. Deltares ging aan de slag met drie onderzoeksvragen:
1. Is de kunststof damwand, zoals in het ontwerp voorzien, een effectieve maatregel tegen piping?
2. Is de kunststof damwand als heavescherm een duurzame maatregel?
3. Kunnen kunststof damwanden op termijn weer verwijderd worden?
Risico: damwanden niet op diepte
Op 23 augustus was het onderzoeksrapport klaar. Deltares concludeerde dat nog niet alle risico’s voldoende klein zijn of in voldoende mate met het uitgevoerde onderzoek worden afgedekt. “Dit betreft met name het niet op diepte kunnen installeren van de damwandplanken en de mogelijke teruggang van de conusweerstand in het zand als gevolg van het inbrengen van de damwanden”, schrijft de onderzoeker. “De belangrijkste conclusies zijn verder dat de kunststof damwanden, als heavescherm in de toe te passen situatie bij Wolferen-Sprok, een goed alternatief vormen voor normaliter toegepaste stalen damwanden, mits de kunststof damwanden op diepte en aansluitend aangebracht kunnen worden. Daarbij wordt, ondanks uitgevoerde proeven, als grootste risico het niet op diepte komen van een of meerdere damwandplanken gezien.” Het belangrijkste advies van Deltares is daarom te onderzoeken hoe het risico van het niet op diepte komen van de kunststof damwanden verkleind kan worden.
Eerste damwanden de dijk in
“Maar wat schetst onze verbazing?”, reageert Mieke Dings. “Inmiddels gaan ten westen van de brug de Oversteek in Nijmegen de eerste kunststof damwanden de dijk in. Het waterschap wil hier, dus ‘in het werk’ het door Deltares aanbevolen sonderingsonderzoek gaan doen. Voor zover wij weten zonder het als ‘testlocatie’ te benoemen.” Op 19 oktober heeft een delegatie van de bewoners het werk bezocht en uitleg gekregen van de projectleider van de aannemerscombinatie. Er worden nu inderdaad al kunststof damwanden ingetrild; niet pal langs de Waal maar in de ‘Bebouwbare Dijk’, onderdeel van de Waalsprong. Die dijk ligt wat verder terug, in een voormalig weiland. Omdat de situatie hier niet vergelijkbaar is met de rest van het traject Wolferen-Sprok, heeft het nog niet zoveel zin om er het door Deltares geadviseerde sonderingsonderzoek te doen.
Papieren controles
De Commissie Waterveiligheid van Rivierenland heeft het rapport onlangs officieel toegestuurd gekregen en heeft er nog niet over kunnen vergaderen – de volgende commissievergadering is gepland op 1 november. “Wij zijn verbaasd en geschokt over de hele gang van zaken”, zegt Dings. “Enerzijds werken de waterschappen met heel strikte waterveiligheidsnormen, maar anderzijds zijn ze dus wel bereid om dit soort risico’s te nemen.” Wat de bewoners ook verontrust, is dat er op locatie beperkt onafhankelijk toezicht is. De aannemerscombinatie is zelf verantwoordelijk voor de uitvoering en draagt de risico’s. De controles zijn grotendeels papieren controles. Bij hun bezoek op 19 oktober stelden de bewoners dan ook de vraag: ‘Wat als de zandlagen zich nu niet voldoende ‘herpakken’ en het dus niet zo goed uitpakt als tevoren berekend?’ Het gaat tenslotte om een innovatie. Mieke Dings: “Op die vraag moesten ze het antwoord nog schuldig blijven. ‘Dat moeten we dan bekijken’, was de reactie, ‘misschien moeten we dan extra klei op de dijk aanbrengen.’ Als dat inderdaad nodig is, wordt het alsnog een kostbaar project!”
Meer nieuws uit de watersector
