Met de ondertekening van de Glasgow Declaration for Fair Water Footprints, op de klimaattop in Glasgow, gaven acht landen, waaronder Nederland, en diverse multinationale ondernemingen een nieuwe betekenis aan de watervoetafdruk die door wijlen professor Arjen Hoekstra is ontwikkeld. De ondertekenaars beloofden een eerlijke watervoetafdruk in te voeren om de impact op watervoorraden te minimaliseren.
De Declaration for Fair Water Footprints werd in Glasgow gelanceerd als een baanbrekende stap in de richting van het transformeren van de manier waarop de watervoorraden van de wereld worden beheerd om klimaatbestendigheid op te bouwen en de behoeften van ecosystemen, gemeenschappen en bedrijven te ondersteunen. De ondertekenaars van de verklaring brengen enkele van de rijkste en armste landen ter wereld samen, met een bevolking van in totaal 160 miljoen mensen en een nominaal bruto nationaal product van 3,7 biljoen dollar. Het gaat om de regeringen van het VK, Oostenrijk, Finland, Madagaskar, Malawi, Panama, Peru en Nederland, die samenwerken met multinationale ondernemingen en investeringsmaatschappijen zoals Unilever, Diageo en ACTIAM, en maatschappelijke organisaties, waaronder Water Witness, Water Footprint Network, CDP en WaterAid. Het initiatief voor ondertekening van de verklaring lag bij het VK en Malawi. Daar sloten zich in eerste instantie vier en later nog twee landen (namelijk Nederland en Oostenrijk) bij aan. Namens Nederland tekende watergezant Henk Ovink. De bedoeling is dat meer landen de verklaring ondertekenen.
Verantwoord gebruik van water
Bedenker van de verklaring is Water Witness International, een liefdadigheidsinstelling die zich inzet voor het verbeteren van het beheer van rivieren, beken, meren en watervoerende lagen in ontwikkelingslanden. De verklaring roept bedrijven, overheden, externe ondersteunende instanties en individuen op om samen te werken om de manier waarop we met water omgaan te veranderen en de kracht van onze watervoetafdrukken te benutten, om ervoor te zorgen dat ze tegen 2030 een eerlijk, duurzaam en veerkrachtig watergebruik stimuleren.
Vijf doelstellingen
Een eerlijke watervoetafdruk is niet hetzelfde als het gebruik van water verminderen, maar gaat meer over het verantwoord gebruik ervan. De doelstellingen zoals gedefinieerd in de verklaring zijn: nul watervervuiling, duurzame onttrekking aan waterbronnen, toegang tot watervoorziening en sanitaire voorzieningen voor iedereen, werken met de natuur en effectieve planning voor droogte en overstromingen. Volgens Water Witness International zal een eerlijke watervoetafdruk helpen om VN-duurzaamheidsdoel 6 tegen 2030 te verwezenlijken, waardoor miljoenen mensen ‘waterzekerder’ en klimaatbestendiger kunnen worden.
Bedenker van de watervoetafdruk
Het idee van de watervoetafdruk is gebaseerd op het concept van ‘virtueel water’ van de Engelse professor Tony Allen. Hij deed onderzoek naar het watergebruik voor de productie van consumptiegoederen die zijn geïmporteerd door waterarme landen in het Midden-Oosten. Allen noemde dit ‘virtueel water’. Doordenkend op Allens concept ontwikkelde de Nederlandse hoogleraar Arjen Hoekstra (Universiteit Twente) in 2002 een rekenmodel waarmee het watergebruik voor één specifiek product kan worden berekend. Daarmee legde hij bloot dat in gebieden met waterschaarste een onevenredig beroep wordt gedaan op water voor de productie van bepaalde producten die naar waterrijke gebieden worden geëxporteerd. Voor Nederland gaat het dan bijvoorbeeld over veevoer dat wordt geïmporteerd uit gebieden waar weinig regen valt of waar de regen in de verkeerde periodes valt. Voor de productie van dat veevoer is dan irrigatie nodig, dat het regenwater ‘weghaalt’ voor andere doeleinden, zoals voor de natuur zelf.
Nieuw bewustzijn
De mogelijkheid om het totale waterverbruik van een product te berekenen, zorgde voor een nieuw bewustzijn en vooral multinationals begonnen de berekeningen te gebruiken om de impact van hun waterbeheer te meten. Voor de verdere ontwikkeling van het concept heeft prof.dr. Hoekstra het Water Footprint Network opgericht. De netwerkorganisatie fungeert ook als kennisinstituut, ontwikkelt nieuwe tools en organiseert trainingen.
Echte vermindering van de voetafdruk
Professor Hoekstra overleed in 2019 en de huidige directeur van het netwerk, gevestigd in Enschede, is Rick Hogeboom. Hij hoopt dat de verklaring zal leiden tot meer betrokkenheid en echte reducties. “Multinationals gebruiken de watervoetafdruk om hun afhankelijkheid van water en hun watergerelateerde risico’s in kaart te brengen. Maar het grootschalig verkleinen van de watervoetafdruk ontbreekt helaas vaak”, stelt Hogeboom. Hij is optimistisch over dit nieuwe initiatief. De verklaring roept regeringen en het maatschappelijk middenveld op om bij te dragen aan het verkleinen van de watervoetafdruk. “Zo creëer je duurzaamheid in de internationale toeleveringsketen en handel in producten.”
Niet eenvoudig
Hogeboom beseft echter dat het voor een land heel moeilijk is om zijn watervoetafdruk te verkleinen: “Het zal niet eenvoudig zijn om in 2030 een eerlijke watervoetafdruk te realiseren.” Tijdens de sessie in Glasgow heeft Hogeboom de medewerking van zijn netwerkorganisatie aangeboden aan alle partijen die de verklaring ondertekenen.
‘Wanhopige inhaalslag’
Lord Goldsmith, minister van Buitenlandse Zaken van het VK, die de verklaring namens de regering van het VK ondertekende, benadrukte dat water een belangrijke rol speelt bij het tegengaan van de klimaatverandering: “Water houdt het leven op aarde in stand en is essentieel om de opwarming van de aarde te beperken tot 1,5 graad. Maar hoe we ons water beheren om het voedsel, de kleding en de goederen te produceren die we consumeren, bepaalt de water- en klimaatzekerheid voor miljoenen mensen over de hele wereld. Evenzo, als we er niet in slagen de ecosystemen te beschermen die voor schoon water zorgen, zullen we altijd bezig zijn met een wanhopige inhaalslag. De Glasgow Declaration for Fair Water Footprints is een kans om onze watervoetafdrukken te benutten, zodat ze geen schade toebrengen aan mensen, onze economie en onze planeet.”
‘Mensenrecht op water beschermen’
Nancy Tembo, minister van Bosbouw en Natuurlijke Hulpbronnen van Malawi, haakte aan op de woorden van Lord Goldsmith: “De regering van Malawi is verheugd de Declaration for Fair Water Footprints te ondertekenen. Het is een inspirerend voorbeeld van het gedurfde leiderschap dat de wereld nodig heeft in het licht van de klimaatnoodsituatie. Het zal ervoor zorgen dat bedrijven en investeerders in Malawi en in heel Afrika de natuur en het mensenrecht op water beschermen en respecteren. Het zal onze van water afhankelijke economieën helpen om tot ver in de toekomst te groeien en bloeien.”
