De Europese Unie heeft een advies afgegeven voor alle lidstaten om op luchthavens waar vluchten aankomen uit China, het rioolwater te monitoren op de aanwezigheid van corona. Het advies stelt ook voor om dit te doen op het toiletwater van de uit China afkomstige vliegtuigen. Het RVIM laat in een reactie weten dat ze het rioolwater op Schiphol al op corona bemonstert. De wc’s van vliegtuigen uit China worden nog niet apart op corona bemonsterd. Die optie wordt nu onderzocht op haalbaarheid.
In reactie op de nieuwe corona-uitbraak in China, hebben Europese landen verschillende maatregelen ingevoerd op de luchthavens waar vluchten uit China binnenkomen. Om dit te standaardiseren heeft de Europese Commissie op 4 januari een advies uitgebracht waarin onder meer wordt opgeroepen om het rioolwater op deze luchthavens te bemonsteren op de aanwezigheid van het coronavirus.
Het bemonsteren van rioolwater wordt door het RIVM al sinds september 2020 landelijk uitgevoerd bij ruim 300 rioolwaterzuiveringsinstallaties van waterschappen. Uit navraag bij het RIVM blijkt dat, naast deze overheidsinstallaties, ook de particuliere waterzuivering van Schiphol vier keer per week wordt bemonsterd. Het nieuwe Europese advies heeft dus voor de Nederlandse rioolwatermetingen geen verdere gevolgen.
Het bemonsteren van het toiletwater van individuele vliegtuigen wordt nog niet gedaan. Uit reacties uit verschillende landen valt op te maken dat getwijfeld wordt aan de effectiviteit hiervan. Op Brussel Airport zijn al monsters genomen aan boord van vliegtuigen uit China maar de concentraties en varianten zijn lastig vast te stellen vanwege de grote hoeveelheid toiletchemicaliën.
Nieuwe varianten
De Europese bezorgdheid betreft vooral de mogelijke verspreiding van nieuwe coronavarianten uit China. Ook hier wordt volgens het RIVM bij de analyse van de rioolwatermetingen op Schiphol al op gelet. Bij een PCR-test op alle rioolwatermonsters hoort in Nederland standaard een analyse van de variant. Zo ook op Schiphol.
Volgens microbioloog GertJan Medema bij KWR is wetenschappelijk onderzoek gedaan naar nieuwe coronavarianten signaleren op luchthavens. “We hebben vorig jaar voor de EU, samen met het Joint Research Center van de EU en de TU Darmstadt, een haalbaarheidsstudie gedaan voor het vroeg opsporen van de binnenkomst van nieuwe varianten via luchthavens en andere transportknooppunten. Daaruit bleek dat het goed mogelijk is om varianten op te sporen in rioolwater. Zo was de binnenkomst van omikron in Duitsland waarneembaar in het riool van de luchthaven van Frankfurt in november 2021”, aldus Medema.
Vroegopsporing
Medema wijst erop dat er meer onderzoek nodig is naar de opkomst van nieuwe varianten en de invloed daarvan op de rioolwatermetingen. “Wat bij omikron opvalt, is dat geïnfecteerden wat minder omikron uitscheiden in het riool dan bij delta. In grafieken van rioolwatermetingen lijkt omikron daardoor wat later omhoog te gaan dan in de grafieken van kiemsurveillance die de bouwstenen van de varianten in de gaten houden en daarvoor ook monsters gebruiken van positieve GGD-testen. Dat is een beeld dat wereldwijd te zien is en geeft aan dat het nodig blijft om de boven- en ondergrondse gegevens goed te blijven koppelen om er de juiste interpretatie aan te geven.”
Alert blijven
Het testen op corona is verschoven van de GGD-teststraten naar zelftesten. Hierdoor is de melding van positieve testen afgenomen en levert dit een steeds minder goed beeld op van de verspreiding van het virus. Rioolwatermetingen geven onverminderd het beeld van alle Nederlanders. De data-analyse van rioolwatermetingen speelt al een grotere rol in het voorspellen van ziekenhuisopnamen dan de analyse van data van zelftesten.
Volgens Medema is het zaak om alert te blijven. “Net als hier gaat het in China om de omikronvariant. Het is vooral zaak om in de gaten te houden of er nieuwe, meer ziekmakende varianten op gaan komen. Dat kan in China, maar ook in Europa. Vroegopsporing daarvan gaat het beste door wereldwijd te onderzoeken. Screenen van reizigers op varianten of het rioolwater van luchthavens is daarbij een extra waarschuwingssysteem.”
