In Nederland zijn er inmiddels verschillende locaties waar ziekenhuizen met bedrijven onderzoek verrichten naar de manier waarop ze kunnen voorkomen dat medicijnresten in het riool en het drinkwater terecht komen. De huidige rioolwaterzuiveringsinrichtingen (rwzi’s) zijn immers niet voldoende uitgerust om deze stoffen te verwijderen. Daarbij gaat het onder meer om het Reinier de Graaf ziekenhuis in Delft en het Sint Franciscus Gasthuis in Rotterdam waar het Pharmafilter concept is ingevoerd. Ook de Isalaklinieken in Zwolle hebben een waterzuiveringsinstallatie opgesteld die medicijnresten voor 99 procent uit het afvalwater verwijderd. En het Waterschap Groot Salland onderzoekt met het Deventer ziekenhuis hoe medicijngebruikers gestimuleerd kunnen worden minder medicijnresten in het rioolwater terecht te laten komen door ze een plaszak mee naar huis te geven.
Wisselend onderzoek
Het grote verschil met deze projecten en de proeftuin in Sneek is dat het in Friesland vooral om wisselend onderzoek naar nieuwe technologieën gaat, stelt projectmanager Heleen Sombekke van Wetsus. “Wij hebben een open onderzoeksinfrastructuur opgezet met alle noodzakelijke voorzieningen, zoals aan- en afvoer van water, elektra, arbo- en veiligheidsvoorzieningen en vergunningen, waar in principe ieder bedrijf terecht kan om nieuwe technologie uit te testen. In totaal zijn er vier plaatsen beschikbaar waar bedrijven een zeecontainer met hun installaties kunnen plaatsen.”
Een ander verschil met bestaande projecten is dat er van het riool van het ziekenhuis twee afvalwaterstromen zijn afgekoppeld. Daarbij gaat het niet alleen om het afvalwater van alle afdelingen, maar ook om urine van patiënten van de afdeling oncologie. Deze stroom bevat vooral veel cytostatica die momenteel lastig zijn te verwijderen. Ook het toiletwater van de afdelingen interne geneeskunde en longziekten wordt apart aangeboden. “Dat bevat namelijk nog antibiotica-resten”, stelt Sombekke. “Door blootstelling aan lage concentraties aan resten antibiotica kunnen ziekte verwekkende bacteriën resistent worden tegen de dodende werking van de antibiotica. Daarnaast kunnen die bacteriën ook genetisch materiaal aan andere bacteriën doorgeven, waardoor ze resistent worden. Daarover is nog erg weinig bekend in de wetenschappelijke wereld. Reden voor Wetsus om samen met UMCG, TU Delft, Wageningen Universiteit en STOWA hier veel aandacht aan te besteden.”
Verschillende bedrijven
De eerste bedrijven hebben zich inmiddels aangemeld om in Sneek onderzoek te gaan uitvoeren. Zo heeft Pharmafilter een container geplaatst met een installatie die volgende week zal gaan draaien. De container van het Californische bedrijf HAPSS staat in de haven van Rotterdam te wachten op transport naar Sneek. Het bedrijf heeft een sterilisatiesysteem op basis van warmte en druk ontwikkeld en wil het bij het Antonius Ziekenhuis uitgebreid gaan testen. Sombekke verwacht dat binnen twee maanden ook twee spin offs van Wetsus, PureGreen en Waterwaves, op het demoterrein aan de slag zullen gaan.
Tijdens de opening sprak staatssecretaris Mansveld haar waardering uit dat de sector zelf het initiatief neemt voor deze proeflocatie. “Op het terrein van geneesmiddelen en afvalwater liggen er veel kansen meer kennis te ontwikkelen. Niet alleen over de omvang van het probleem en de gevolgen, maar ook over de mogelijkheden om het afvalwater beter te zuiveren,” aldus Mansveld.
Gecombineerde blootstelling
Metingen van waterschappen en drinkwaterbedrijven laten zien dat er resten van geneesmiddelen in het water zitten. Dit is nu nog geen probleem voor de gezondheid, omdat de gemeten waardes erg laag zijn. Maar over het effect van de gecombineerde blootstelling is nog veel onbekend, stellen verschillende partijen in de wetenschappelijke wereld. Door uitvoerig onderzoek te doen naar oplossingen wordt het afvalwater in toekomst schoner en minder belastend voor het milieu, verwachten de initatiefnemers van het project in Sneek.
Van alle resten van geneesmiddelen die in het milieu terechtkomen is vijftien procent herleidbaar naar verzorgingsinstellingen. Op de proefsite bij het ziekenhuis kunnen bedrijven in de watertechnologie met opstellingen uittesten welke vorm van zuivering het beste werkt. De kennis die ze hier opdoen gebruiken de bedrijven om de zuivering op grotere schaal in te zetten bij andere ziekenhuizen en zorginstellingen. Het project is mede mogelijk gemaakt door een bijdrage vanuit het SNN-programma ‘Pieken in de Delta Noord-Nederland’ en de provincie Fryslân.
